"SEYİRCİ KAYDI, AMA..."

   (Yazan: Ahmet GÜLEN) 

Elvis Presley’in 1969-1977 yılları arasında 1100’ün üzerindeki konserlerinin çoğunun amatör ya da profesyonel kaydı mevcut. Bu herhalde başka bir sanatçıda görülmemiş bir olay. Zira bugüne dek Sinatra’nın ya da Beatles’ın seyirci kaydı bir şovuna rastlamadık. Öncelikle bu kayıtları Presley’in plak firması RCA açısından incelemek yerinde olacaktır. RCA daha 50’lerde Elvis’in konserlerinin bir kısmını kayda almıştı. Bu şovların büyük bir çoğu yayınlandı. Radyo şovları zaten kayıtlıydı elbette. Dönemin kayıt imkanları göz önüne alındığı zaman ne kadar teknik düzenleme yapılırsa yapılsın bu şovların ses kalitesi üst düzeyde değil. 1961 tarihinde sadece iki konser veren Elvis’in 25 Şubat tarihli Memphis konserinin kayıtlı olup olmadığı meçhul henüz. 26 Mart 1961 Hawaii konseri ise kaydedilmişti ve bu şov 1980’deki ‘Elvis Aaron Presley’ albümünde yayınlandı. Ses kalitesi maalesef istenilen düzeyde bulunmayan CD yine de tarihi bir konseri yansıtması bakımından çok önemli.


69 ve 70’ler

Elvis’in 60’lardan beri ses düzenlemeleri ile uğraşan Bill Porter, 1967’de ekibe katılan Felton Jarvis ve 70’lerde görev alan Bruce Jackson Kral’ın konser kayıtlarını gerçekleştiren ekibin başında geliyor. Bu ekip, son çıkan kitaplardan da rahatlıkla görüyoruz ki, 500’ün üzerinde (kesin rakam vermek zor) konseri kaydetti. Jorgensen bir süre önce BMG’nin elinde çoğunluğu 1974 ve sonrası olmak üzere 400 civarında şov olduğunu açıklamıştı. Ancak bu kayıtların ses kalitesi standart değil. Peki bu neden böyle ? Vegas şovlarının ilk dönemlerinde yapılan kayıtların ‘reel to reel’ denen ve eski yıllardaki tekerlek biçimindeki büyük kayıt cihazları ile yapıldığı biliniyor. Bu bir etken olabilir. Zira bu teknik ile yapılan konser kayıtları profesyonel de olsa Elvis’in sesinin daha ön planda duyulmasına ve orkestra ve müzisyenlerin daha geri planda kalmasına neden oluyor kanaatimizce. Buna en iyi örnek FTD serisinden çıkan 28 Ocak 1971 tarihli ‘The Impossible Dream’ albümü olarak gösterilebilir. Peki ses kalitesi mükemmel olan New York konserleri hangi teknikle kayıt yapıldı? Bu konuda herhangi bir kayda rastlamadık açıkçası. Mesela 19 Haziran 1977 Omaha konserinin kaydında da Charlie Hodge’ın sesi Elvis’inkini bile bastırıyor kimi anlarda. Bunun izahı son derece güç. Bu şovun henüz resmi baskısının çıkmadığını da eklemekte fayda var. Bu kayıtlarla ilgili aklımıza takılan çok önemli bir konu ise neden birçok şovun yarım olarak kaydedildiği. Örneğin bazı konserler ağırlıkla 1975 yılı haziran konserleri başından kayıt edilememiş. Çıkan CD’ler genelde ‘I Got A Woman’ ile başlıyor. 10 Haziran 1975 Memphis konserinin ise son kısmı kayıt dışı kalmış. Eğer kayıt cihazı arızalandıysa veya teyp süre olarak yetersiz kaldıysa çok yazık gerçekten… Kimi zaman da Elvis’in bazı şarkıları yarım kalıyor sonra şov başka şarkıdan devam ediyor. Burada, bantların uzunluğunun ve özellikle son yıllarda amacın tüm konseri kaydetmek değil, albüm için aradan parça seçmek olmasının etkisi var herhalde.

Seyirci kayıtları

Presley’in 69-77 arasındaki konser maratonunda o kadar çok sayıda seyirci kaydı konser var ki, şaşırmamak imkansız. Dünyanın en çok ilgi gören şarkıcısının sadık hayranları bu şovları anı olarak veya tekrar dinlemek için mi kaydettiler bilemiyoruz tabii ki. Ancak Vegas’ta, Amarillo’da, Nashville’de, Omaha’da, Long Beach’te nasıl olup da bu kadar fazla sayıda şov kayda alındı bunu kestirmek çok güç. Bu amatör kayıtların esasında Kral’ın menajeri Parker'ın yardımcısı Tom Diskin’in eşi tarafından yapıldığı da söylenir. Tabii rivayetler çoğalabilir bu konuda. Ama aslolan, bu şovları kaydeden kişilere teşekkür etmek olmalıdır bizce. Tabii ki, seyirci kaydı konserler istenilen kaliteyi veremezler. Bazılarını baştan sona dinlemek her Elvis hayranının tahammül edeceği şey değildir. Ama bu şovlar RCA tarafından –bazıları ellerinde var– yayınlanmayacağına göre, nasıl bunlara kayıtsız kalınabilir bilmiyoruz. Mesela bu konserler Presley’in repertuarı ile ilgili detaylar da sunabiliyor. Örneğin, daha geçen sene çıkan 22 Mayıs 1974 tarihli Lake Tahoe konseri Presley'in o yıl söylediği tek ‘My Way’ yorumunu barındırıyor. Bu albüm çıkmasa Elvis’in bu ölümsüz şarkıyı o yıl da söylediğini kimse bilmeyecekti, çünkü bu hiçbir Elvis sitesinde veya konser kitabında yer almamış bir durumdu. Bu kayıtların bir başka özelliği ise neredeyse % 90’ının şovların tamamını içermesidir, yani bu albümler arasında ‘incomplete’ tabir edilen durum çok çok azdır. Mesela 21 Şubat 1977 Greensboro konserinin profesyonel kaydı yarımdır, amatör kaydı ise şovun tamamını içerir. Ayrıca bu albümler Elvis hayranlarının reaksiyonlarını tam tespit etmesi açısından çok önemli. Mesela 15 Kasım 1972 tarihli Long Beach konserini içeren ‘A New Live Experience’ albümünün sonunda birkaç Presley hayranının Kral ve şovla ilgili yorumlarını dinlemek müthiş zevkli. Tabii bol bol çığlık atan bayanlar, şarkı istekleri, kahkahalar bunlar hep amatör kayıtların sunduğu ekstralar bize göre. Mesela 5 Şubat 1970 Vegas şovunu içeren ‘Sheikh Of Desert’ albümünde küçük bir çocuğun Elvis’ten ‘Double Trouble’ı istemesi her zaman gülümseyerek hatırlanacak bir olay. Yine aynı albümde unutulmaz balad ‘Love Me’ şubat versiyonu ile yer alıyor ki, detaylara önem verenler için bunlar çok önemli. Bir başka örnek ise: Elvis Presley sahnede kimi zaman nadir olarak tabir edilen şarkılar söylemiştir ve bunların bir çoğu amatör kayıt şovlarda mevcuttur. Mesela, 1975 ‘Turn Around Look At Me’, ‘Shake A Hand’, 1971 ‘His Latest Flame’, 1975-76 ‘Young And Beautiful’, 1973 ‘Raised On Rock’ ve daha bir çok şarkı... Eğer amatör kayıtlar olmasa bunların hiçbirini bilmiyor olacaktık, ne kötü değil mi? Bir başka durum da şu; RCA Elvis’in verdiği çok önemli bazı şovları hem de kaydı olmasına rağmen daha piyasaya sürmedi. Mesela, 14 Kasım 1970 Los Angeles konseri, 23 Temmuz 1975 Asheville şovu (bunun profesyonel kaydı yarım ancak çok önemli bir şovdur); örnekler tabii çoğaltılabilir. Yine bazı turneler ise hiç kaydedilmemiştir. Mesela 1976 yılı Lake Tahoe şovları. Neyse ki bu durumda seyirciler yine devreye girmiş… O döneme ait amatör kayıtlar ancak Elvis’in o zamanki durumu ile ilgili bilgi veriyor.

Kısacası profesyonel kayıt şovlar tabii ki önceliklidir, hele iyi bir düzenlemeden geçmişse. Son senelerde FTD, korsan albümlerden esinlenerek bu şovları yayınlamaya başladı. Ancak seyirci kaydı şovlar dinlenmeden Elvis Presley’in konser performansları hakkında fikir yürütmek imkansızdır bizce. Bu kayıtları kalitesi nedeniyle herkes benimsemez, dinleyemez ve tabii birçok hazineden mahrum kalır. Unutmayın detaylar ayrıntıda gizlidir…